Kimika, kimikoak, kimikariak, kimifobia eta euskara

Gotzone Barandika

Duela urte batzuk, honako hau irakurri nuen plataforma ekologista baten pankarta batean: “Los químicos van a acabar con el planeta”.

Kimikaria naizenez, izugarrizko ikara hartu nuen, nik honela ulertu nuelako: “Kimikariek akabatuko dute lur-planeta”. Argitu behar dut sustoa ez nuela hartu “akabatu” eta “planeta” elkarrekin jartzean sortzen den mezu fatalistaren ondorioz. Ordez, sosegurik ezin nuen hartu pentsatzean geu kimikariok ginela horren errudun. Zorionez, handik gutxira konturatu nintzen mezua hauxe zela: “Produktu kimikoek akabatuko dute lur-planeta”. Orduan lasaitasun pixka bat hartu nuen. Mezuaren fatalismoa antzerakoa zen modu berrian irakurrita ere, baina gutxienez geu kimikariok ez ginen bekatari zuzenak…

Gero eta mezu kimifobiko gehiago ikusten ari gara gure gizartean. “Kimifobia” terminoa ez dago hiztegietan oraindik, baina pentsamolde baten ezaugarria da, adierazten duelako kimikarekin zerikusia duen guztiarekiko gorrotoa. Mezu dikotomikoa da: naturala dena ona da eta kimikoa (sintetikoa) dena, txarra. Oraingo honetan, baina, nire asmoa ez da zentzurik gabeko mezu kimifobikoei aurre egitea. Izan ere, pankartaren pasadizoan agerian geratzen diren hizkuntzen berezitasunak azpimarratu nahi nituen. Hots, ingelesez “chemical products” gabe, “chemicals” terminoa erabiltzen da askotan, eta, horrekin lotuta, batzuek itzulpen zuzena egiten dute gaztelaniara: chemicals=químicos.

1. irudia: “Chemicals” hitzaren esangura “produktu kimikoak” da. (Argazkia: junksscience.com).

Kristalografia, simetria eta edertasuna

Gotzone Barandika

Guztiok dauzkagu gustuko gauza ederrak. Halere, gehienetan ez diogu galdetzen gure buruari nondik datorren sentsazio hori, zer daukan objektu edota pertsona batek ederra izan dadin. Gizakiaren zein beste izaki bizidunen edertasuna aztertu dutenak ados daude: simetrian dago gakoa.

1. irudia: Tximeleten hegaletan simetriaren edertasuna ikus daiteke.

Dosia eta homeopatia

Gotzone Barandika

Botikak, medikamentuak, konposatu kimikoak baino ez dira. Horregatik, haien eraginkortasun terapeutikoa harreman estuetan dago dosiarekin. Bestalde, gizakiok ale indibidualak garenez, medikamentu beraren dosi jakin batek ez du eragin bera guztiongan.

Medikuntza gero eta gehiago saiatzen ari da hori kontuan hartzen. Izan ere, dagoeneko guztiok daukagu barneratuta medikamentuen dosia hartzen duenaren pisuari egokitu behar zaiola. Zer esanik ez, pisua ez da kontuan hartu beharreko aldagai bakarra. Izan ere, gaixotasun larriak tratatzeko aldagai analitiko ugari hartzen dira kontuan, dosi egokiak finkatzeko. Hori egitean, medikuntzak onartzen du medikamentuek eragin sekundarioak sortzen dituztela, eta eraginak ere dosiaren araberakoak direla.

1. irudia: Medikamentuen ohiko eraginkortasun dosia kurba. Ikusi bezala, medikamentu baten dosia gero eta altuagoa izan, eraginkortasuna orduan eta handiagoa da. ED50 parametroa da populazioaren %50ean eraginkorra den dosia.

Esan bezala, medikamentuak konposatu kimikoak dira, eta gure bizitza arruntean, erraz egiazta dezakegu kontzentrazioaren arabera gertatzen dela konposatu hauen eragina.

Emakumeek zientzia egiten dute / Ellas hacen ciencia 2015

El ciclo de conferencias Emakumeek zientzia egiten dute / Ellas hacen ciencia, organizado por el Ayuntamiento de Bilbao-Bilboko Udala, tendrá lugar en la Biblioteca de Bidebarrieta de Bilbao a lo largo de cuatro jueves del mes de noviembre, y a partir de las 19:30 (entrada libre y gratuita hasta completar el aforo).

Puedes descargar el díptico con el programa completo en este enlace.

Paneles ganadores en el Concurso ‘Marjorie Lee Browne’ Lehiaketa

El Concurso ‘Marjorie Lee Browne’ Lehiaketa ya tiene sus paneles ganadores:

1) primer premio: Marjorie Lee Browne, matemática y educadora presentado por Adriana Laespada Lazpita.